Dünyanın ən qədim xalqlarından biri olan azərbaycanlılar özlərinə məxsus mədəniyyəti, mənəviyyatı ilə türk xalqları içərisində oxşar və fərqli cəhətləri ilə tanınsalar da, bu ailədə tutsalar da, tarixi zərurətdən XX əsrin əvvəllərinə qədər onlar müxtəlif ideologiyalara xidmət etməyə məcbur olmuşlar.
XX əsrin əvvəllərində dünyada gedən siyasi proseslər, Rusiyada da ictimai-siyasi vəziyyətə öz təsirini göstərdi. Azərbaycan ziyalıları bu şəraitdən istifadə edərək öz milli mənsubiyyətlərini tanıtmaq uğrunda mübarizəyə başladılar. Bu dövrdə nəşr olunan mətbu orqanların səhifələrində çıxışlar edərək, türkçülük-Azərbaycançılıq ideyalarını formalaşmasına öz töhfələrini verdilər. Bu işdə xüsusi fərqlənən görkəmli mütəfəkkirlər Əli bəy Hüseynzadə, Əhməd bəy Ağaoğlu və b. Bununla bağlı fikirləri xalqın oyanışında, maariflənməsində xüsusi rol oynadı.
Bu gün muxtar respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 9-11-ci sinif şagirdləri arasında sınaq imtahanları aparılıb.
